نگاه دولتی، آفتی برای توسعه فناوری

به گزارش سرویس علم و فناوری عیارآنلاین، چهارمین همایش بین المللی مدیریت فناوری چندی پیش (دهم و یازدهم آذر ماه ۹۳) در جزیره کیش برگزار شد و به بررسی راهکارهای توسعه فناوری در کشور پرداخت. در حاشیه این همایش، خبرنگار عیارآنلاین در گفتگویی با دکتر محمدرضا آراستی، رئیس دانشکده مدیریت و اقتصاد دانشگاه صنعتی شریف و دبیر علمی این همایش، موانع و راهکارهای توسعه فناوری در کشور را جویا شد. متن این گفتگو به شرح زیر است:

به نظر شما، مشکلات کلی صنایع بزرگ کشور ما در زمینه توسعه فناوری و نوآوری چیست؟

این سؤال، سؤال مشکلی است و نیاز به تحقیق دارد. وقتی یک نگاه دولتی در یک صنعت حاکم باشد، خیلی به تجاری سازی اهمیت نمی دهد، چرا که معمولا در این شرایط رقابت وجود ندارد. وقتی حالت انحصار یگانه یا چندگانه وجود دارد، رقابت کم می شود و یا از بین می رود؛ با کاهش رقابت، فناوری بی معنی می شود.

اما تنها علت، این نیست. نکته دوم این است که نگاه مدیران ارشد صنایع به توسعه فناوری چگونه است. بر اساس واقعیتها، برخی از مدیران ارشد ما در صنعت نفت به فناوری اهمیت نمی دهند و علم مدیریت فناوری را به معنی واقعی کلمه قبول ندارند. این مسئله مانع حرکت صنایع به سمت توسعه فناوری می شود.

دلایل دیگری هم وجود دارد که به ویژگیهای خود صنعت برمی گردد. مثلا چنانچه خود صنعت، صنعتی نیست که نوآوری فناوری در آن اتفاق بیفتد، بلکه در صنایع بالادست آن اتفاق می افتد، نباید انتظار نوآوری را در آن صنعت داشت و باید از صنعت بالادست انتظار داشت و روی آن سرمایه گذاری کرد. (مثال: صنعت دارو یا فولاد که بالادست آن، صنعت ماشین سازی است.) لذا طبیعت خود صنعت، در نحوه نوآوری و توسعه فناوری مؤثر است.

دولت چه ابزارها و سیاستهای کلانی را برای افزایش رقابت در میان بنگاههای مختلف در اختیار دارد؟

اولا در برخی حوزه ها اصلا نمی تمی توان و نباید رقابت ایجاد کرد، مثلا در مورد کالاهای عمومی یا یوتیلیتی، نمی توان رقابت ایجاد کرد، اما در جاهایی که می توان رقابت ایجاد کرد، بخشی به فضای کسب و کار برمی گردد. دولت می تواند فضای کسب و کار را از طرقی مثل تثبیت نرخ ارز یا برداشتن برخی از عوارض یا وضع معافیتها آزاد کند تا شرکتها وارد رقابت بشوند. به عنوان مثال، در حال حاضر، موضوع کاهش شدت مصرف انرژی مطرح است؛ ممکن است شرکتهای خدماتی انرژی، خودبخود وارد این فضا نشوند، در این صورت دولت می تواند پیشنهاد بدهد که هر واحد صرفه جویی انرژی را به قیمت معینی خریدار است و این قیمت معین می تواند دو برابر قیمتی باشد که بر اساس آن، به مصرف کننده به فروش می رساند. با ورود تعداد زیادی از شرکتها به فضای رقابت، برخی از شرکتها از بین می روند، برخی ادغام می شوند و… . این طبیعت رقابت است و دولت نباید از این موضوع نگرانی داشته باشد. دولتها نقش بسترسازی دارند.

نکته دومی که می تواند به بهبود فضای رقابت کمک کند، این است که در معرض محصولات و خدمات خارجی قرار گیرند، اما به صورت برنامه ریزی شده. مثلا به شرکتها فرصت معینی با تسهیلات ویژه داده شود و به آنها تذکر داده شود که بعد از گذشت این مدت، مرزها را باز می کنیم که شرکتهای خارجی وارد این صنعت شوند. این کاریست که کره ایها در صنعت اتومبیل سازی خود انجام دادند و موفقیت آمیز هم بود.

نظر خود را در مورد اولویت گذاری دولت در زمینه صنعت، اقتصاد و توسعه فناوری –که بعضا هم متفاوت هستند- چیست؟

اینکه اولویت بندی در کشور وجود دارد، من در موردش تردید دارم. اینکه استراتژی مدون توسعه صنعتی در کشور وجود دارد، مورد تردید است. تلاشهایی در دولتها انجام شده است، اما به مرحله اجرا نرسیده است. به دو دلیل، تمرکز در کشور ما سخت است: نخست شرایط سخت پس از انقلاب بوده است که سیاستگذاران جامعه این نگرانی را داشته اند که در صورت تمرکز روی موضوعات خاص، امکان فرار از نقشه دشمن محدود می شود. دوم اینکه در صورت اولویت بندی و تمرکز باید بخشهایی تعطیل شوند و رودربایستی در میان مسئولین، مانع این موضوع شده است.

اگر بتوانیم اولویت بندی و تمرکز کنیم، مزایایی دارد: اولین مزیت آن، این است که در صورت تمرکز، منابع مالی به صورت انباشته و متمرکز در یک یا چند بخش هزینه می شود و باعث توسعه آن می شود؛ نکته دوم که مهمتر است، این است که در این صورت، آموزش به صورت متمرکز انجام می شود و عمق و سرعت بیشتری خواهد داشت. به طور مثال، زیست فناوری در کوبا، نرم افزار در هند، نفت و گاز در نروژ و… از این طریق توسعه یافته اند که در اولویت حمایتی دولت بوده اند. به این دو دلیل و دلایل دیگر، تمرکز خوب خواهد بود و اگر دولت در چند حوزه –نه یک حوزه که ممکن است باعث ضربه پذیری کشور شود- تمرکز کند و پس از اینکه در آن حوزه ها قوی شد و آن صنعت روی پای خود ایستاد، به سراغ حوزه های دیگر برود، -کاری که کره جنوبی از سال ۱۹۴۵ م. انجام داده است- باعث پیشرفت و توسعه کشور خواهد شد.

خیلی تشکر می کنم.

The post نگاه دولتی، آفتی برای توسعه فناوری appeared first on عیارآنلاین.