سرویس علم و فناوری عیارآنلاین، انتصاب مدیر شبکه آزمایشگاهی فناوریهای راهبردی کشور در معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری با هدف کنار هم قرار دادن ظرفیت‍‌های آزمایشگاهی کشور در حوزه فناوری های راهبردی برای اولین بار در کشور صورت گرفت. تا دسترسی به خدمات آزمایشگاهها را برای ارایه به متقاضیان در دانشگاه ها و نیز صنایع و شرکتهای دانش بنیان تسهیل کند.
در رابطه با تاریخچه تشکیل این شبکه و خدماتی که به اعضایش میدهد با آقای دکتر رضا اسدی فرد، مدیر شبکه آزمایشگاهی فناوری های راهبردی کشور گفتگویی انجام داده ایم که در ادامه مشاهده میکنید.
عیارآنلاین- آیا تا کنون سابقه ای از تشکیل شبکه آزمایشگاهی در کشور وجود داشته است؟
اسدی فرد- بحث شبکه ی آزمایشگاهی در کشور سابقه‌ای طولانی دارد . در دولت آقای هاشمی رفسنجانی، شورایی به نام شورای عالی پژوهش‌های کشور بود. تعیین اولویتهای پژوهشی کشور یکی از کارهایی بود که این شورا انجام داد. هرچند در نهایت منجر به انتشار کتابی شد که در آن همه اولویتها را آورده بودند. که این خود یکی از اشکالات آن کتاب بود. در هر حال جزء تجارب اول کشور بود و خیلی هم نمی‌توان به آن ایراد گرفت.
پس از آن مقرر شد تا شبکه آزمایشگاهی ملی تحقیقاتی کشور «شام تک» در سه الی چهار حوزه از این اولویتها ایجاد شود. هدف شبکه این بود که اطلاعات آزمایشگاه ها جمع شود و سرمایه گذاری های تخصصی در بحث آزمایشگاهی در ضلع وزارت علوم و وزارت بهداشت شود، ولی واقعیتی پیدا نکرد و با انحلال شورای پژوهش های علمی کشور در سال ۸۰ عملا این شبکه هم منتفی شد.
– چه دلایلی مانع از راه اندازی این شبکه شدند؟
اسدی فرد- یکی از دلایلش این بود که تعریف مشترکی از مفهوم شبکه در بین افرادی که آن را ایجاد می‌کردند، نبود. مثلا یکی می گفت شبکه آزمایشگاهی، یکی می گفت آزمایشگاه ملی. اینها دو مفهوم متفاوت است و هر کدام یک جایگاهی در کشور دارد.
دلیل دوم، شروع این کار در ابعاد بزرگ بود. معمولا چیزی که تجربه ای بر اجرای آن وجود ندارد را ابتدا به صورت پایلوت اجرا میکنند و سپس آن را گسترش میدهند. اما در آن زمان یکباره تصمیم گرفته شد تا ۵ الی ۶ شبکه را به صورت همزمان راه اندازی کنند.
– تجربه شبکه آزمایشگاهی در ستاد نانو چگونه شکل گرفت؟
اسدی فرد- از سال ۸۲ که کار را در نانو شروع کردیم یکی از بحث های جدی این بود که نانو تکنولوژی یک تکنولوژی پیچیده ای است. اولین مسئله ای هم که با آن درگیر بودیم این بود که برای کار در این حوزه میکروسکوپ های معمولی جواب نمی داد و باید از میکروسکوپ های بسیار پیشرفته و الکترونی و در حقیقت گران قیمت استفاده میکردیم.
یکی از بحث هایی که مطرح شد این بود که مانند روال گذشته به دانشگاهها برای تجهیز آزمایشگاهها پول بدهیم تا آنها تجهیز بشوند. این کار به دلیل عدم نیازسنجی صحیح، عدم تمرکز اطلاعات آزمایشگاههای دانشگاه ها و استفاده ناصحیح از دستگاهها و عدم تعمیر و نگهداری آنها به جای خرید دستگاه جدید و نبود تکنسین‌های تخصصی ناموفق بود.
همچنین برخی فکر می کنند هر چه کمتر از دستگاهها استفاده شود بهتر است، در صورتی که بسیاری دستگاهها، هرچه کمتر کار کنند زودتر خراب می شوند زیرا اگر کار نکنند سیستم های خلاء شان خاک می گیرد و سیستم از کار می افتد و دیگر به آن خلاء نمی رسد. این هم تفکر اشتباهی است که در بسیار از جاها وجود دارد.
بحث دیگری که در آن زمان مطرح شد این بود که یک مرکز ملی و مجهز نانوتکنولوژی راه بیندازیم. در آن زمان اولین کاری که کردیم این بود که مشخص کردیم در نانو چه دستگاههایی نیاز داریم و آیا آنها را در کشور داریم یا خیر؟
پس از بررسی متوجه شدیم که حدود ۱۵ دستگاه کاربردی بیش از ۹۰درصدی در تحقیقات نانو دارند که همه آنها را در کشور داشتیم.
بنابراین دریافتیم که مشکل در وحله اول نداشتن دستگاه نیست، بلکه ناشی از مسائل دیگری است که برای استفاده بهتر از این دستگاه مورد نیاز می باشد. سوالی که در آن مقطع برای حل این مشکل مطرح بود این بود که آیا روش مرکز ملی جواب می دهد؟
نهایتا در سال ۱۳۸۲ ایده ایجاد شبکه آزمایشگاهی را مطرح کردیم.
– چرا همان موقع آن مرکز را تشکیل ندادید؟
اسدی فرد- آن زمان هنوز درگیر بحث‌های تئوری بودیم. مقرر شد در ابتدا کاری کنیم که توانمندی های مربوط به تجهیزات نانو توسعه یابند. یعنی سعی کنیم از آنها استفاده بهتری شود. بعد برای آن قسمتی از تجهیزات که موجود نیستند سرمایه گذاری کنیم. آن زمان برای هر چیزی سریع کمیته تشکیل می‌شد. گفتند شما کمیته شبکه آزمایشگاهی را ایجاد کنید و هرکدام از پنج وزارت خانه اصلی در آنجا یک نماینده داشته باشند. کمیته را تشکیل دادیم ولی افرادی که اینجا می‌آمدند همه دنبال این بودند که نه حتی برای وزارتخانه شان بلکه برای آن سازمانی که از آن آمدند چیزی بگیرند.
به همین خاطر شرط کردیم که هر آزمایشگاهی که وارد شبکه میشود ابتدا باید یک کار خوب انجام دهد بعد یک دست آوردی از این شبکه نسیبش شود. بسیاری با این تفکر مخالفت می‌کردند. به همین خاطر بسیاری از آزمایشگاههای بزرگ هم وارد این شبکه نشدند و کار را با آزمایشگاههای متوسط شروع کردیم.
همچنین برای اینکه بتوانیم آزمایشگاهها را رتبه بندی کنیم آنها را مجبور کردیم که از خدماتی که ارائه میدهند به ما گزارش دهند.
بیست آزمایشگاهی که عضو شده بودند را بر اساس خدماتی که ارائه کردند رتبه بندی کردیم. و همین را با نام ارزیابی شبکه آزمایشگاهی در مطبوعات چاپ کردیم. هرچند مخالفت‌هایی نیز با این کار شد اما برای بار دوم هم این کار را انجام دادیم تا اینکه فرهنگ رتبه بندی را جا انداختیم.
– نحوه حمایتها از این آزمایشگاهها چگونه بود؟
اسدی فرد- در سه سال اول از هیچ کس حمایت خرید انجام ندادیم. فقط حمایت در این حد بود که دستگاه‌هایشان را تعمیر کنند و نیروهاشان را آموزش دهند.
از سال چهارم، به بیست رتبه اول شبکه اعلام کردیم که می توانند درخواست تجهیزات بدهند، ولی ما فقط ۵۰ درصد هزینه آنها را تا سقف ۵ تجهیز پرداخت میکنیم.
– انگیزه آزمایشگاهها برای عضویت در شبکه چه بود؟ همین تشویق‌های کم بود ؟ معمولا سیستم‌ها در برابر این که کارشان را گزارش بدهند مقاوم‌اند؟
اسدی فرد- درست است که پول کمی دادیم، اما پول خوبی دادیم. به آزمایشگاههایی که امتیازشان از ۱۰۰ امتیاز زیر ۲۰ باشد، هیچ چیزی نمی‌دهیم، حتی به آنها اخطار هم می‌دهیم درصورتیکه س بار این اتفاق بیفتد آنها را از شبکه اخراج میکنیم. به آزمایشگاههایی که بالای ۲۰ امتیاز کسب کردند از ۵۰۰ هزار تومان تا ۳۰ میلیون تومان کمک میکردیم. نکته مهم در پرداختها این بود که این پول را به مدیر آزمایشگاه می‌دهیم، تا برای خرید قطعات و تشویق و آموزش پرسنل و کسب استانداردها از آن استفاده کند.
در واقع پول راحت دادیم، برای همین جذابیت زیادی برای آزمایشگاه ها پیدا کرد. تا اینکه دیگر این شبکه جا افتاد.
پس از آن سیستم عضویت در شبکه را تغییر دادیم. در حال حاضر آزمایشگاهها برای عضویت ابتدا باید ۶ ماه عضو آزمایشی بشوند، بعد اگر رفتارشان خوب بود عضو قطعی می‌شوند. قبلا آزمایشگاهی که میخواست عضو شبکه شود میبایست لااقل ۲ دستگاه مرتبط با حوزه نانو داشت، ولی الان این شرط به حداقل باید ۳ دستگاه تغییر کرد.
در حال حاضر۵۷ دانشگاه، پژوهشگاه و مرکز آزمایشگاهی خصوصی عضو این شبکه هستند. و بیش از ۱۰۰۰ دستگاه در این شبکه شرکت دارند و حدودا ۱۵۰ هزار خدمت ارائه میکنند.
– این ۱۵۰هزار خدماتی که گفتید مربوط به دستگاه های حوزه نانو است یا مربوط به کل تجهیزات آزمایشگاهی است؟
اسدی فرد- فقط مربوط به نانو است. اصلا در شبکه مرتبط با نانو فقط تجهیزات مرتبط با نانو را می توانند بیاورند. خیلی از آنها دستگاه های زیادی داشتند ولی فقط تجهیزات مرتبط با نانو را قبول میکردیم. الان دیگر شبکه خیلی توسعه پیدا کرده است. مدیریت آن را هم به تیمی از خود این آزمایشگاهها، تفویض کردیم.
الان شبکه ۷تا گروه تخصصی و خانواده تجهیزات دارد و مجموعا در این ۷ کارگروه ۳۰۰ کارشناس عضو هستند.
– در شبکه آزمایشگاهی راهبردی هم از این تجربیات استفاده شده است؟
اسدی فرد- ما هر کاری که در شبکه نانو کردیم در مقیاس بزرگتر آن را در شبکه راهبردی تعمیم می‌دهیم. شبکه راهبردی تمام حوزه های هایتک از جمله نانو، بیوتکنولوژی، IT، میکروالکترونیک، صنایع دریایی و … را شامل میشود. تا کنون ۱۸ آزمایشگاه با حدود ۳۸۷ تجهیز عضو شبکه آزمایشگاهی فناوری راهبردی هستند که البته برخی از آزمایشگاهها هنوز عضو آزمایشی هستند.
– هر کدام از اینها کمیته‌ی متفاوتی خواهند داشت؟
اسدی فرد- نه- ما سعی کردیم خود ستادها را به عنوان بخش خصوصی درگیر کنیم، اما اگر ستادی همکاری نکرد نخواهیم گذاشت کار عقب بیفتد. البته کارشناسان متفاوتی برای ارزیابی دستگاهها و عملکرد آزمایشگاهها خواهیم داشت.
– یعنی به ازای هر ستاد توسعه فناوری ذیل معاونت علمی یک شبکه آزمایشگاهی ایجاد میکنید؟
اسدی فرد- نه- یک شبکه برای همه ستادها است. مانند همان گروه‌هایی که در ستاد نانو شکل گرفت در اینجا هم داریم اما دیگر خود شبکه نانو با همه گروههایش یک بخشی از این شبکه بزرگ میشود.
– نحوه ارائه خدمت چگونه است؟
اسدی فرد- یکی از پروتکل‌‌هایمان این است که هر آزمایشگاهی که عضو می شود، نرم افزار مدیریت آزمایشگاه را به او می‌دهیم و خدماتی که در آن ارائه میشود را ثبت کرده و به ما میدهند. و ما آن هزینه را به آن آزمایشگاه برمی‌گردانیم.
– در واقع راه را باز گذاشتید تا همه آزمایشگاه ها بیایند خودشان را به شما معرفی کنند. در این رابطه فراخوانی داده شده است؟
اسدی فرد-بله، فراخوانش هم در سایت شبکه و هم در سایت معاونت علمی است. البته هر درخواست عضویتی تایید نمی‌شود. باید یک حداقل‌هایی داشته باشد. معیارش این است که در یکی از این حوزه‌ها یا در ترکیب این حوزه ها ۳ دستگاه آماده به خدمت داشته باشد.
– یعنی اگر غیر از این باشد نمی تواند خدمات بدهد؟
اسدی فرد- نمی تواند. ما از ایجاد آزمایشگاه از صفر حمایت نمی کنیم مگر در موارد خیلی خاص و جاهایی که واقعا اولویت کشور است.
– صحت سنجی این گزارشات چگونه انجام میشود؟
اسدی فرد-این گزارشات توسط تیمی که بیرون از شبکه به عنوان یک شرکت منشعب شده است بازدید میشود. یکی از خدماتی که از آنجا می گیریم این است که هر در خواستی که می آید آنها به همراه کارشناس تخصصی شبکه برنامه بازدید می‌گذارند.
– صحت سنجی از آن مرکز چگونه انجام میشود؟ آن باید تضمین خاصی بدهد؟
اسدی فرد- آن شرکت چون از خود شبکه منشعب شده است تمام رگولیشن شبکه را به خوبی بلد است. هرچند نیروی ما هم روی آن نظارت دارد.
این شرکت چون می خواهد بلند مدت با ما همکاری کند اگر یک جایی اشتباه ارزیابی کند سابقه خودش خراب میشود. کاری که ما می کنیم این است که به صورت تصادفی کنترل میکنیم. یعنی مثلا از بین ۱۰۰۰ مشتری به ۵۰ مشتری زنگ می زنیم. بر اساس نظر این ۵۰ نمونه برای آن مرکز از نظر مشتری مداری کارنامه صادر می کنیم و بررسی می شود واقعا خدمات گرفته است یا نه. آن مرکز باید سوابقش را به ما ارائه کند. خوشبختانه تا به حال جایی نبوده که خدمت نگرفته باشد و اشتباهی گزارش کرده باشند.
– برنامه شبکه برای خرید تجهیزات چیست؟
اسدی فرد- خوشبختانه با این شبکه‌ای که ایجاد کردیم تقریبا اطلاعات همه کشور را داریم. همچنین این امکان وجود دارد که آزمایشگاههایی که نمی‌توانند عضو شبکه بشوند بتوانند اطلاعات خود را در این سایت قرار دهند. که یک طور تبلیغ هم محسوب می شود. نفعش برای ما این است که ما اطلاعاتمان در مورد توانمندی های کشور خیلی کامل است.
بر اساس این اطلاعات می توانیم بگوییم چه دستگاه هایی را داریم و چه دستگاه هایی را کجا کم داریم.
دولت باید بهترین نیرو ها را داشته باشد این چیزی است که ژاپنی ها دارند یعنی بهترین نیرو ها را دولتشان می گیرد. ماشین بروکراسی شان با بهترین آدم ها ولی با کمترین تعداد کار میکند و در عین حال بیشترین اثر را می گذارد. ما باید در دولتمان این گونه باشیم که لازمه آن هم این است که ما تفکیک نقش کنیم. در دولت چهار نقش داریم سیاست گذار، تنظیم گر، تسهیل گر و خدمات دهنده. نقش دولت سیاست گذاری است. باید یک سری نهادهای وابسته برای تنظیم گذاری بگذارد و نقش های تسهیل گری و خدمات دهی را به بخش خصوصی واگزار کنداین چهار نقش باید تفکیک شوند . بنابراین سعی میکنیم ستاد در نقش سیاست گذار و تنظیم گر فعال باشد و باقی نقش ها را به دیگران واگزار کند.
«تشکر از وقتی که در اختیار ما قرار دادید»
The post ایجاد بانک اطلاعاتی جامع از آزمایشگاهها با راه اندازی شبکه آزمایشگاهی appeared first on عیارآنلاین.